فیلم| شعرخوانی استاد شهریار درباره واقعه عاشورا+ مداحی سلیم موذن‌زاده

به گزارش تبریز یازار، بیش از چهار دهه از سرایش شعر معروف «حسینه یئرلر آغلار، گویلر آغلار» می‌گذرد؛ شعری که پس از چهار دهه هنوز در کوچه‌ها و خیابان‌های شهر شنیده می‌شود و یاد و خاطر شاعر بزرگ ایران زمین استاد شهریار را با نام حضرت حسین بن علی (ع) پیوند می‌دهد.

مَحرّم دیر خانیم زینب عزاسی

بیزی سسلیر حسینین کربلاسی

یولی باغلی قالیب دشمن الینده

داها زوارینین یوخ سس صداسی

«بوگون کرب و بلا ویران اولوبدی

حسین اؤز قانینا غلطان اولوبدی»

که بیت سوم آن چنان که گفته شد از مرحوم دلریش است. اما در شعر «حسینه یرلر آغلار، گویلر آغلار» این اشاره فقط جهت ادای احترامی دوباره به دلریش است و گاه این تصور را در ذهن خواننده ایجاد می‌کند که شهریار در این اثر نیز از شعر دلریش استقبال کرده است و کمتر کسی است که بداند استاد شهریار در سرایش این غزل از نوحه‌سرایی به نام «عبدالحسین خازن» تضمین کرده است.

  تاثیر سلیقه شعری مردم عام بر شعر:

مصرع دوم بیت ششم شعر خازن (علم آغلار شه آغلار لشگر آغلار) با توجه به قدرت و لحن حماسی که دارد، امروزه در ادامه شعر  شهریار خوانده می‌شود و عموم عزاداران آن را بیتی از ابیات استاد شهریار می‌پندارند که این نشان‌دهنده تاثیر انتخاب و سلیقه عامه مردم در شعر است که گاه مستقل از شاعر عمل کرده و در خدمت حس و حال شعر قرار می‌گیرد.

یک اثر چند وجهی با تلمیح‌های متعدد:

نوحه‌ها و اشعار عاشورایی اغلب روایی هستند. به این ترتیب که ممکن است شاعر یک اتفاق مشخص مثل خروج امام و اهل بیت علیهم السلام از مدینه، ورود به کربلا ، قضیه حر و … را در طول شعر توصیف کند.

پیراهن معروف امام (ع):

حسینون  کوینگی زهرا الینده

چکر قیحا قیامت محشر آغلار

شهادت طفل ۶ ماهه امام  و آشفتگی و اختلاف در میان لشگریان یزیدی:

آتاندا حرمله اوخ کربلاده

گوریدون دشمن آغلار لشگر آغلار

حسرت رباب از شیری که پس از شهادت طفلش از سینه تراوید:

رباب، نیسگل دوشونده سود گورنده

علیِّ اصغری  یاد ایلر آغلار

شهادت حضرت علی (ع):

علی، شقق القمر، محراب تیلیت قان

قولاق ویر، مسجد اوخشار منبر آغلار

و در خاتمه شعر از نام یک شخصیت تاریخی، حماسی (مالک اشتر) به عنوان قافیه استفاده می‌شود و به این ترتیب ضرب‌ آهنگ شعر در خدمت مفهوم قرار گرفته و عنصر «عاطفه» بر «حماسه» غلبه می‌کند:

علی دن «شهریار» سن بیر اشاره

قوجاقلار قبری مالک اشتر   آغلار

  پیوند عاطفه و باور مذهبی شاعر:

یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های زبان ترکی، بار عاطفی عمیقی است که حتی در برخی اصطلاحات و مکالمات روزمره این زبان نیز نهفته  است. ویژگی که گاهی حتی می‌تواند شعر ترکی از آرایه‌هایی نظیر تشبیه، استعاره، تلمیح و … بی‌نیاز کند.

شهریار برخی از این کلمات را در شعر فارسی خود مطرح می کند و از امتیاز یک زبان برای عمق بخشیدن به یک زبان دیگر استفاده می کند. نظیر واژه «وای» که ماخذ ترکی داشته و شاعر در نیمایی معروف «ای وای مادرم» به بهترین نحو از آن بهره گرفته است. در این غزل، این عنصر مهم با باورهای مذهبی شاعر پیوند می خورد و تاثیری دوچندان بر مخاطب می گذارد.

به عنوان عبارت «کور اولموش» یک نفرین کاملا مصطلح و رایج در زبان ترکی است که امروزه نیز ممکن است در مورد اطرافیان مان به کار ببریم. از طرف دیگر آن چه معمول است این است که «لعنت» مختص سرزنش اموات خبیث و  «نفرین» مختص افراد زنده است.  اما شهریار با به کار گیری همین نفرین پیش پا افتاده برای یک شخصیت منفور تاریخی که هم اکنون وجود خارجی ندارد و  به گواهی تاریخ با روشی بسیار فجیع تر از کور شدن، توسط مختار هلاک شده است، حس بیزاری خود را از این شخصیت به صورت کاملاً محسوس و عاطفی به مخاطب القا می کند. کلمات «گوریدین»، «نیسگل» و «تیلیت قان» نیز از دیگر واژه های این شعر هستند که ویژگیی مشابه آن چه اشاره شد، دارند:

آتاندا حرمله اوخ کربلاده

«گوریدون» دشمن آغلار لشگر آغلار

…

رباب، «نیسگل» دوشونده سود گورنده

علیِّ اصغری  یاد ایلر آغلار

…

علی، شقق القمر، محراب «تیلیت قان»

قولاق ویر، مسجد اوخشار منبر آغلار

زبان صمیمی و روان:

ممکن است در سایر آثار ترکی شهریار واژه ای استفاده شود که دارای ریشه محلی بوده و دریافتن معنی آن برای تمام مخاطبان میسر نباشد اما زبان بهره گرفته شده در این شعر ساده، روان و از جنس زبان محاوره مردم انتخاب شده است. به طوری که می توان گفت واژه ای در شعر نیست که پی بردن به معنی آن دشوار باشد.

انتهای پیام/۶۰۰۰۱